Diabetik Ayak Nedir?
Diabetik ayak halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diabetes mellitus'un ayaklarda ortaya çıkan komplikasyonlarından biridir. Şeker hastalığı vücutta yeterli insülin olmaması veya salgılanan insülinin görevini yapmakta yetersiz olmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. Pankreastan salgılanan insülin vücudun enerji üretimini kontrol eder. Görevini yapamadığında vücutta biriken glukoz özellikle damarsal sorunlara yol açarak pek çok organı etkiler. Böbrekler, gözler,eller,ayaklar şeker hastalığından en çok etkilenen organlardır.
Diabetik Ayak Nasıl Oluşur?
Diabetik ayak şeker hastalığına bağlı olarak damarlarda ve sinirlerde oluşan sorunlar nedeniyle ortaya çıkar. Sinirlerin hasarlanmasına bağlı olarak vücudun uç kısımlarını oluşturan el ve özellikle ayaklarda his algısında azalma ortaya çıkar. Eldiven çorap tarzı nöropati olarak adlandırılan bu durumda ayakta ağrı, sıcak-soğuk, dokunma duyularında azalma olur. Bu durumda kişi ayağında oluşabilecek kesi,yanık,ezilme,tırnak batması gibi travmaları hissetmez, zamanla bu bölgelerde yaralar açılabilir.
Diabetik Ayak gelişen kişilerde ayrıca ayak eklemlerinin birbiri ile uyumu bozulur. Yürürken yük taşıyan bölgelerde gelişen değişim eklemlere fazladan yük binmesine yol açarak ayağın dengesini bozar.
Diabetik Ayak gelişiminde en önemli etkenlerden biri kan akımının azalmasına yol açan kılcal damarlarda ortaya çıkan değişikliklerdir. Kılcal damarların yapısının bozulması ayağa giden kan akımının yavaşlamasına burada iyileşme potansiyelinin azalmasına yol açar. Ayrıca şeker hastalığına bağlı olarak bozulan immün sistem nedeniyle mikropların enfeksiyon oluşturması kolaylaşır ve azalan kan akımı nedeniyle bu enfeksiyonların tedavi edilmesi güçleşir.
Diabetik Ayak oluşumunun önlenmesi için neler yapılmalıdır?
Diabetik Ayak önlenmesi için en önemli nokta kan şekeri seviyesinin kontrol altında tutulmasıdır. Şeker hastalığı tanısı konulan her kişi diyabetik ayak gelişimi için adaydır. Düzenli doktor kontrolünde olmak ilaçlarını belirtilen şekilde kullanmak, verilen diyet önerilerini uygulamak, düzenli egzersiz yapmak şeker hastalığına bağlı diyabetik ayak ve diğer komplikasyonları azaltacaktır.
Diabetik ayak gelişimini önlemek için;
Ayakkabı seçimine dikkat edilmeli; hissiz ayağın darbeden korunması için darbeye göre şekil değiştirebilen plastazot adı verilen maddeden üretilmiş ayakkabılar tercih edilebilir. Eğer bu bulunamıyorsa bile parmakların girdiği bölüm geniş olmalı, ön kısmı elips şeklinde olmalı, topuk kısmı sağlam ve kavrayıcı olmalıdır. Ayakkabılar geniş ve rahat olmalıdır. Giymeden önce içinde yabancı isim olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Ayaklar kontrol edilmeli; Her gün ezik,çizik, tırnak batması, yanık olup olmadığı kontrol edilmeli. Uzun süren kızarıklık veya iyileşmeyen yara varlığında doktora başvurmalı. Günlük kontrol sırasında ayak bileğine ayak ovularak kan dolaşımını artıracak şekilde masaj yapılmalıdır.
Ayaklar yıkanmalı; Ayaklar günlük ılık suyla yıkanmalıdır, sıcak su farketmeden yanıklara neden olabilir. Parmak araları iyice temizlenmelidir. Tüm ayak özellikle parmak araları kurulanmalı ve çorap giyilmelidir. Kış günlerinde ayakları ısıtmak için sıcak su torbası veya sıcak isimlere yaklaştırma yapılmamalı çorap giyilerek ısınmalıdır.Ancak çorapların bilek kısımlarının fazla sıkmadığından emin olunmalıdır.
Ayak bakımı; Temizlik ve kurulama işlemi sonrasında ayak parmak araları haricinde yumuşak bir losyonla ovulabilir. Bu kan dolaşımını artırır ve yara açılma olasılığı fazla olan kuru çatlamış ciltleri yumuşatır. Uzun süre bacak bacak üstüne atılmamalıdır. Bir yerde otururken ayaklar yukarı kaldırılmalıdır.
Sigara; mutlaka sigaradan uzak durulmalıdır. Zaten şeker hastalığına bağlı olarak etkilenmiş mikrodamarların sigara ile daha fazla tıkanması riskleri katlamaktadır.
Diabetik ayak nasıl tedavi edilir?
Diabetik ayakta oluşan açık yaraların tedavisi oldukça uzun sürebilir ve multidisipliner yaklaşım gerektirir. Diabetik ayaktaki basit açık yaralar günlük pansuman, bakım önerileri, kan şekeri kontrolü, enfeksiyon kontrolü ile tedavi edilebilir. Karmaşık ve derin yaralarda ise endokrinoloji sıkı kan şekeri kontrolü sağlarken, enfeksiyon hastalıkları gerekli antibiyotik tedavisini düzenlemeli, radyologlar anjiyo veya doppler ile kanlanma durumunu kontrol etmeli, eklem sorunlarında ortopedistler görüş bildirmeli, plastik cerrahlar ise kan akımı sağlam olan kişilerde greft flep cerrahilerini uygulamalıdır.
Diabetik Ayak olgularında koruyucu cerrahiler uygulanabilmesi için kan akımının sağlıklı olması gerekir. Bazen bir parmağın veya ayağın bir kısmının ampütasyon ile feda edilmesinin ayağın geri kalanını koruyabileceği unutulmamalı, hastaya hastalığın seyri konusunda ayrıntılı bilgi verilmeli ve tedaviye dahil olması sağlanmalıdır.
Op.Dr.Nurgül ALTUNTAŞ